Grymuso myfyrwyr i wireddu eu potensial

Dechrau Arni

---

Fframwaith Addysg Gynhwysol Prifysgol Caerdydd

Rydym wedi datblygu fframwaith ar gyfer y brifysgol gyfan ar gyfer hwyluso a chefnogi ysgolion ac adrannau i ymgorffori addysg gynhwysol yn ein darpariaeth addysgol. Mae Addysg Gynhwysol yn cysylltu â lles ein myfyrwyr, a boddhad a phrofiad myfyrwyr, ac mae’n cyd-fynd â’r flaenoriaeth ‘creu cymuned ddysgu gynhwysol’. Gallwch ddarllen mwy ar y Fframwaith ar dudalen Cynwysoldeb a’r CU Addysg gynhwysol.

---

Grymuso Myfyrwyr i Wireddu eu Potensial

Mae grymuso myfyrwyr i gyflawni eu potensial yn un o dri dimensiwn y fframwaith, gan fod Deddf Cenedlaethau’r Dyfodol 2015 yn anelu at ‘gymdeithas sy’n galluogi pobl i gyflawni eu potensial ni waeth beth fo’u cefndir neu eu hamgylchiadau’. Bydd addysg gynhwysol ym Mhrifysgol Caerdydd yn cefnogi pob myfyriwr i gyflawni ei botensial drwy dri maes ffocws allweddol sy’n ymwneud ag egwyddorion ac arferion dysgu ac addysgu cynhwysol:

• Darparu dysgu sy’n ddilys, yn ystyrlon ac yn berthnasol drwy gydnabod anghenion a safbwyntiau pob dysgwr, a dylunio ar gyfer pawb
• Cefnogi pob myfyriwr i gymryd rhan lawn mewn gweithgareddau dysgu
• Galluogi pob myfyriwr i ddangos eu galluoedd, eu sgiliau a’u gwybodaeth

Prif Ystyriaethau 

Mae addysgwyr yn gweithio o fewn y fframweithiau sefydliadol, polisïau, agendâu, diwylliannau ac amgylcheddau. Mae Hockings (2010) yn amlinellu pedwar maes ffocws eang ar gyfer addysg gynhwysol mewn addysg uwch: dylunio cwricwlwm cynhwysol, cyflwyno cwricwlwm cynhwysol, asesu cynhwysol, ac ymrwymiad sefydliadol i ddysgu ac addysgu cynhwysol, a rheoli dysgu cynhwysol. Lawrie et al. (2017) datblygu hyn ymhellach, gan awgrymu bod y cyd-destunau sefydliadol ehangach y mae addysg yn datblygu ynddynt yn fater hanfodol i’w gynnwys. Gall cydadwaith, a datgysylltu posibl rhwng mandadau gweinyddol, diwylliannau campws, a manylion gweithredu ystafell ddosbarth gael effaith gref ar ganlyniadau. Maent yn cynnig model ar gyfer addysg gynhwysol mewn prifysgolion, sy’n cwmpasu’r holl randdeiliaid, gyda’u nodweddion cysylltiedig.

Felly beth mae hyn yn ei olygu i’n harfer addysgu?

Mae angen i’n dylunio, cyflwyno ac asesu dysgu ystyried ein cyd-destun sefydliadol, ein disgwyliadau, polisïau ac arferion, a sicrhau bod myfyrwyr yn cael eu grymuso i gyflawni eu potensial.  

Yn y tair adran isod, byddwn yn archwilio dylunio, cyflwyno ac asesu cynhwysol. Gallwch ddarllen mwy am ystyriaethau ar gyfer gwerthuso cynhwysol ar dudalen Meithrin Ymdeimlad o Berthyn. Yn Adran 4, rydym yn ystyried y goblygiadau ar gyfer Dylunio Modiwlau a Rhaglenni. 

---

1: Dylunio: Darparu dysgu sy’n ddilys, yn ystyrlon ac yn berthnasol drwy gydnabod anghenion a safbwyntiau pob dysgwr, a dylunio ar gyfer pawb 

Mae gan Fodel Gwella Addysg Gynhwysol Prifysgol Caerdydd gyfres o dargedau allweddol ar gyfer gwella dylunio sy’n defnyddio ymchwil ac argymhellion y sector. 

Targedau’r Model Gwella ar gyfer Dylunio: 

• Mae dysgu ac asesu yn canolbwyntio ar fyfyrwyr ac yn rhyngweithiol, gan hyrwyddo cyfleoedd parhaus i fyfyrwyr wneud dewisiadau am y cwricwlwm, dulliau addysgu ac arferion asesu. 

• Mae cyfleoedd dysgu ar bob modiwl ac asesiad ar y rhaglen lle mae myfyrwyr yn dod â’u profiadau eu hunain i ddysgu sy’n gysylltiedig â materion amrywiaeth a chynhwysiant neu gymunedau lleol neu ryngwladol 

Mae dau ddull a all ein galluogi i ddatblygu addysg gynhwysol: Dylunio Cyffredinol ar gyfer Dysgu ac Addysgeg sy’n Cynnal Diwylliant.

Dylunio Cyffredinol ar gyfer Dysgu (UDL)

Mae Moriarty, yn ei hesboniad o’r newid polisi ac ymarfer eang i UDL ym Mhrifysgol De Montford yn 2016, yn awgrymu bod egwyddorion UDL yn annog sefydliadau i ymgorffori addasiadau disgwyliedig wrth ddylunio cwricwla sy’n hyblyg, yn addasadwy i sawl math o ymgysylltu ac felly’n hwyluso holl ddysgu myfyrwyr. Mae’r addasiadau disgwyliedig hyn yn ôl eu natur, yn berthnasol i BOB myfyriwr: ‘Mae’r hyn sy’n hanfodol i rai myfyrwyr yn fuddiol i bawb’.
Ymhellach, mae Fovet (2020) yn awgrymu bod mabwysiadu diwylliant, prosesau ac arferion UDL yn lleihau costau ac argyfwng yn y sector AU. Mae’n categoreiddio dysgu o amgylch tri dimensiwn hanfodol: mewnbwn (y ffordd y cynigir gwybodaeth ac adnoddau i fyfyrwyr), allbwn (y ffordd y mae myfyrwyr yn cyfrannu, yn cymryd rhan, ac yn creu cynnwys), ac ymgysylltu (cysylltiad affeithiol y myfyriwr ag addysg), gan arwain at dair egwyddor gyffredinol: dulliau lluosog o gynrychiolaeth, dulliau gweithredu a mynegiant lluosog, a dulliau lluosog o ymgysylltu.
Gallwch ddarllen mwy am Ddylunio Cyffredinol ar gyfer Dysgu, a sut i ddefnyddio’r egwyddorion yn eich ymarfer addysgu ar y dudalen Dylunio Cyffredinol ar gyfer Dysgu.

Cynnal Addysgeg yn Ddiwylliannol

Mae’r myfyrwyr yn ein hystafelloedd dosbarth yn cyrraedd gyda set amrywiol o anghenion dysgu ac ystod o brofiadau a hunaniaethau diwylliannol. Rhaid edrych ar ddysgu o fewn y cyd-destun a’r diwylliant y mae’n digwydd ynddynt. Diffiniwyd diwylliant mewn sawl ffordd, er enghraifft, ‘patrymau ymddygiad a rhyngweithiadau a rennir, lluniadau gwybyddol, a dealltwriaeth affeithiol a ddysgir trwy broses o gymdeithasoli. Mae’r patrymau a rennir hyn yn nodi aelodau grŵp diwylliant tra hefyd yn gwahaniaethu rhai o grŵp arall’ (CARLA, 2009: 1) 

Mae lefelau ymwybyddiaeth lluosog yn angenrheidiol er mwyn i athrawon fod yn ddiwylliannol ymatebol. Mae hyn yn cynnwys gwybodaeth am ragfarnau personol, cefndir/cryfderau myfyrwyr, sut y dylai’r amgylchedd dysgu adeiladu o gryfderau myfyrwyr; a sut i sicrhau newid mewn systemau addysg. 

Mae cynllunio cyfarwyddiadol gan ddefnyddio Dylunio Cyffredinol ar gyfer Dysgu yn cael ei wella ymhellach wrth gydnabod sut y gallai gwahaniaethau hil, diwylliannol ac ieithyddol effeithio ar ddysgu myfyrwyr (Kieran ac Anderson, 2019). Mae’r canllawiau Dylunio Cyffredinol ar gyfer Dysgu newydd, fersiwn 3.0, yn ymgorffori addysgeg sy’n cynnal diwylliant. 

Sut allwch chi ddefnyddio Dylunio Cynhwysol a Dylunio Cyffredinol ar gyfer Dysgu? 

Dylunio Sesiwn: Myfyrio ar brofiad myfyrwyr o ddysgu ac addysgu 

Ewch i ganllawiau manwl Dylunio Cyffredinol ar gyfer Dysgu trwy eu darllen ar wefan CAST a nodwch ddwy agwedd ar eich addysgu neu drefniadaeth addysgu y byddech yn eu hailddylunio i sicrhau eich bod yn defnyddio dylunio cyffredinol ar gyfer dysgu ar gyfer pob un o’r tri maes canlynol, sef ymgysylltu, cynrychiolaeth, a gweithredu a mynegiant. Efallai yr hoffech glicio ar bob pwynt bwled i gael syniadau a allai atseinio i’ch addysgu. 

Efallai yr hoffech chi ddefnyddio’r templed hwn: 

---

2: Cyflawni: Cefnogi pob myfyriwr i gymryd rhan lawn mewn gweithgareddau dysgu 

‘Dyluniad dysgu cynhwysol yw dyluniad sy’n ystyried yr ystod lawn o amrywiaeth ddynol gyda’i ryngdoriad cymhleth.  Mae’n dylunio amgylcheddau dysgu, profiadau, gweithgareddau, tasgau, asesu ac adborth gyda llais a dewis myfyrwyr wrth ei wraidd, fel y gall myfyrwyr dyfu’n academaidd, yn ddiwylliannol ac yn gymdeithasol.’ (Rossi, 2023) 

Mae gan Fodel Gwella Addysg Gynhwysol Prifysgol Caerdydd gyfres o dargedau allweddol ar gyfer gwella cyflwyno sy’n defnyddio ymchwil ac argymhellion y sector. Gallech ddefnyddio hyn fel sail ar gyfer myfyrio a chynlluniau ar gyfer gwelliannau. 

Targedau’r model gwella ar gyfer cyflenwi:  

• Ar draws y rhaglen, ceir cyfleoedd ar gyfer sawl dull o ymgysylltu, boed wyneb yn wyneb, ar-lein neu’n anghydamserol. 

• Mae’r rhaglen yn defnyddio amrywiaeth o ddulliau sy’n cael eu llywio gan wahanol safbwyntiau cymdeithasol a diwylliannol, ac yn adeiladu ar alluoedd, diddordebau, profiadau a dyheadau addysgol myfyrwyr.    

• Cyflwynir gwybodaeth, adnoddau a deunyddiau mewn amrywiaeth o fformatau a chyfeirir atynt yn rheolaidd ar draws y rhaglen. Mae llawer o gyfleoedd i fyfyrwyr gael eglurhad neu adborth mewn sawl ffordd. 

• Mae ymweliadau a lleoliadau yn ystyried anghenion pob myfyriwr ac yn adlewyrchu amrywiaeth y garfan myfyrwyr. 

• Mae pob amgylchedd dysgu rhithwir yn gwbl hygyrch, yn rhagweithiol, ac yn hyblyg i ddiwallu holl anghenion myfyrwyr. Mae’r amgylchedd ffisegol yn gwbl hygyrch a rhoddir ystyriaeth i hygyrchedd dulliau cyflwyno’r cwricwlwm. Mae adborth myfyrwyr yn llywio hygyrchedd y mannau hyn yn flynyddol. 

• Mae pob modiwl yn darparu rhestrau darllen sydd wedi’u digideiddio’n bennaf, ac sydd â deunyddiau darllen gofynnol a dewisol. 

• Ar draws y rhaglen, mae’r Polisi Recordio yn cael ei ddilyn yn gyson. Mae pob deunydd yn cael ei lanlwytho o leiaf 48 awr ymlaen llaw ac mae recordiadau ar gael cyn y pum diwrnod diofyn. Darperir nodiadau cryno i fyfyrwyr o sesiynau nad ydynt yn cael eu recordio.  

• Mae cyfleoedd i fyfyrwyr archwilio ac ymgyfarwyddo â therminoleg anghyfarwydd ac mae terminoleg a chysyniadau newydd wedi’u hymgorffori mewn modiwlau craidd ar draws y rhaglen. 

Ystyriaethau ymarferol a chymdeithasol-ddiwylliannol ar gyfer addysgu  

Mae ystod eang o ystyriaethau ar gyfer trefnu a darparu mannau addysgu:

Strategaethau Addysgu Cynhwysol 

Wrth gynllunio sesiwn addysgu neu gyfres o sesiynau addysgu, cynlluniwch ddefnyddio ystod o strategaethau addysgu: nid oes un dull sy’n gynhwysol i bob dysgwr, gan y bydd pob gweithgaredd o fantais i rai, ac yn rhoi eraill o dan anfantais. Rydym yn tueddu i ddefnyddio ‘addysgeg werin’ (Bruner, 1979), lle rydym yn addysgu yn yr un modd ag yr ydym wedi cael ein haddysgu, ac sydd wedi bod o fudd i ni fel dysgwyr. 

Er enghraifft, gweithgaredd cyffredin mewn sesiynau yw trafodaethau grwpiau bach gydag adborth i’r grŵp mwy, sy’n galluogi dysgu cymdeithasol, adeileddol, ac yn meithrin sgiliau gweithio mewn tîm. Fodd bynnag, efallai y bydd rhai dysgwyr yn cael trafferth rhyngweithio yn y broses hon, oherwydd niwrowahaniaeth, pryder neu brofiadau diwylliannol o ddysgu, os ydynt wedi dysgu mewn lleoliadau gwahanol, mwy didactig. Gallai rhai felly elwa o beth amser yn cwblhau gweithgareddau myfyrio distaw unigol, neu ddefnyddio mecanweithiau adborth digidol, fel Mentimeter neu Padlet. 

Wrth gynllunio eich sesiwn, neu gyfres o sesiynau, felly, cynlluniwch ar gyfer sawl dull o ymgysylltu: gallwch wneud hyn o fewn yr un gweithgaredd, er enghraifft, trwy groesawu adborth ar y gweithgaredd ar ffurf testun neu lafar, neu ar draws cyfres o weithgareddau, trwy gael un gwaith grŵp, un dasg unigol ac un gweithgaredd ymateb digidol o fewn sesiwn. Gallwch hefyd sicrhau ymgysylltiad anghydamserol i’r rhai na allant fynychu. Yn y modd hwn, gellir diwallu amrywiaeth anghenion eich dysgwyr amrywiol. 

Hyd/Amser	Strategaeth addysgu a chynnwys	Gweithgaredd myfyriwr
10 munud	Cyflwyniad: Sgwrs athro	Gwrando a chymryd nodiadau (addysgu didactig o gynnwys craidd, sleidiau, deunydd darllen a nodiadau ar gael ymlaen llaw ac wedi hynny)
20 munud	Gweithgaredd grŵp: Cymhwyso’r sgwrs i ymarfer	Trafodaeth grŵp gydag adborth trwy gyflwyniad llafar neu Mentimeter (dysgu cymdeithasol gyda dewis modd adborth, ar gael yn anghydamserol)
10 munud	Cyflwyno gweithgaredd unigol: Myfyrio tawel a chrynodeb un funud	Gwrando ar neu ddarllen cyflwyniad i’r dasg, myfyrio, ac ysgrifennu crynodeb un funud (dewis o ddulliau ar gyfer cyfarwyddiadau ar gyfer y gweithgaredd)
10 munud	I gloi: Cwis a chrynodeb Mentimeter	Cwis cyflawn ar-lein (amlgyfrwng ar gyfer ystod o weithgareddau, gellir ei gwblhau’n anghydamserol)

Ac ar gyfer darllen pellach: Mae Bale a Seabrook (2021) yn ystyried ystod o strategaethau addysgu cynhwysol yn eu llyfr ‘An introduction to university teaching‘, gan gynnwys addysgu mewn grwpiau bach a mawr, gwaith labordy, gwaith maes ac addysg ddigidol. 

---

3: Galluogi pob myfyriwr i ddangos eu galluoedd, eu sgiliau a’u gwybodaeth: Asesu a Dylunio Cyffredinol ar gyfer Dysgu

Ystyriaethau Allweddol ar gyfer Asesu Cynhwysol ym Mhrifysgol Caerdydd 

Mae gan Fodel Gwella Addysg Gynhwysol Prifysgol Caerdydd gyfres o dargedau allweddol ar gyfer gwella asesu, sy’n tynnu ar argymhellion y sector a amlinellir uchod. Gweler mwy am weithredu hyn yn ein hadran Dylunio Rhaglenni isod. 

Targedau’r Model Gwella ar gyfer Asesu ar Lefel Sesiwn neu Fodiwl: 

• Mae modiwlau’n darparu gweithgareddau dysgu ac asesiadau ffurfiannol sy’n meithrin sgiliau a dealltwriaeth myfyrwyr yn y ddisgyblaeth yn barod ar gyfer asesiadau crynodol. 

• Mae tîm(au) modiwl yn dylunio ac adolygu asesiadau er mwyn sicrhau nad oes unrhyw rwystrau amlwg i ddysgu yn cael eu creu ar gyfer grwpiau o fyfyrwyr ac maent yn rhagweld rhwystrau drwy gymhwyso egwyddorion Dylunio Cyffredinol ar gyfer Dysgu er mwyn helpu i sicrhau nad yw’r dyluniad yn creu’r angen am addasiadau unigol. 

• Mae briffiau aseiniadau, meini prawf a chanllawiau wedi’u dylunio’n dda ac mae pob myfyriwr yn glir o’r gofynion ac yn deall disgwyliadau gradd uchel.  

• Mae’r rhan fwyaf o fodiwlau yn cynllunio asesiadau amgen o’r cychwyn cyntaf, gan ddarparu meini prawf asesu a chymhwysedd i bob myfyriwr. 

• Mae timau modiwlau yn cytuno ar strategaeth adborth a therminoleg i’w defnyddio mewn adborth. Mae adborth wedi’i bersonoli i’r cynnwys, ac mae’n glir a chryno, yn ymwneud â’r meini prawf asesu, ac yn adeiladol ac yn weithredol. 

Ailfeddwl Asesu ym Mhrifysgol Caerdydd 

Mae asesu cynhwysol yn ystyriaeth allweddol o’r Prosiect Ailfeddwl Asesu ledled y brifysgol a’r dull strategol ar gyfer asesu, felly mae ystyried hyn hefyd yn ddefnyddiol iawn wrth feddwl am asesu. 

Egwyddorion 

Er mwyn i sefydliadau addysg uwch gydymffurfio â Deddf Cydraddoldeb 2010, dylent ddylunio asesiadau rhagweledol a chynhwysol wrth ystyried asesu. Mae prosesau asesu cynhwysol a ddyluniwyd yn gyffredinol yn darparu ar gyfer pob myfyriwr wrth ddiwallu anghenion grwpiau penodol hefyd.  

Ceir cyfres o argymhellion penodol ar gyfer dylunio asesiad cynhwysol ar lefel rhaglen (Advance HE, 2018; Tai ac eraill, 2019): 

• Ystod o ddulliau asesu sy’n hygyrch, yn anwahaniaethol ac yn amserol.
• Ystod o ddulliau adborth sy’n hygyrch, yn rhyngweithiol, yn barhaus ac yn amserol.
• Ymgorffori dewis myfyrwyr mewn arferion asesu.
• Cyfleoedd i ymgysylltu’n feirniadol â themâu cydraddoldeb, amrywiaeth a chynwysoldeb mewn asesiadau sy’n berthnasol i senarios bywyd go iawn .
• Paratoi myfyrwyr, ymgysylltu â nhw a’u cefnogi trwy gydol y broses asesu sy’n datblygu eu llythrennedd asesu.
• Cyfleoedd i fyfyrwyr weithredu fel partneriaid yn y broses asesu ac adborth.
• Dull ar lefel rhaglen o ddylunio, datblygu, deall a chydlynu arferion asesu ac adborth.
• Monitro, adolygu a rhannu arferion asesu sy’n ymgorffori cydraddoldeb, amrywiaeth a chynwysoldeb yn rheolaidd.

Er mwyn ystyried heriau ac atebion mathau penodol o asesu, gweler y dudalen Crynodeb o Ddulliau Asesu.

Asesu a Chynnal Addysgeg yn Ddiwylliannol

Mae gwaith diweddar ar gynhwysiant a dyluniad cyffredinol asesu wedi canolbwyntio ar yr angen i ystyried natur asesu a luniwyd yn gymdeithasol, trwy lens Addysgeg sy’n Cynnal yn Ddiwylliannol (CSP) (Hanesworth et al. 2019). Mae ffurfiau ac arferion asesu yn cael eu creu trwy ddefnydd di-gwestiwn a chyffredin, gan gael eu normaleiddio, a gallant ymyleiddio ac eithrio rhai myfyrwyr a charfannau y mae arferion o’r fath yn anghyfarwydd ac yn anhygyrch iddynt. Gellir gweld bod asesu hefyd yn creu hierarchaeth gwybodaeth: yn ein dewis anochel o gynnwys ar gyfer asesiadau, rydym yn cyfathrebu’n isymwybodol i ddysgwyr pa wybodaeth ddisgyblaethol sy’n bwysig neu’n werthfawr, a beth sydd ddim. Mae asesu yn anwahanadwy oddi wrth farnau unigol ar werth: wedi’i gynllunio a’i werthuso gennym ni, gyda’n holl gefndiroedd cymdeithasol-ddiwylliannol cymhleth, profiadau addysgol, a gwerthoedd deallusol a phersonol. Felly mae’n ddarostyngedig i’n tueddiadau.

Nod UDL, gyda’i egwyddorion dylunio o ddulliau lluosog o gynrychioli, gweithredu/mynegiant ac ymgysylltu, yw gwella hygyrchedd yn bennaf. Yn y cyfamser, mae CSP gyda’i egwyddorion dylunio o ymgorffori plwraliaeth ieithyddol, llythrennedd a diwylliannol yn yr hyn a sut rydym yn addysgu, ac ymgorffori myfyrio beirniadol ar ddiwylliannau, cydraddoldeb ac amrywiaeth, yn anelu yn gyntaf at wella cynwysoldeb ac yn ail i feithrin dealltwriaeth dysgwyr o ddiwylliant a chymdeithas a’u hymgysylltiad â hwy (Hanesworth 2019).

Dysgwch am y defnydd o UDL wrth asesu ym Mhrifysgol Limerick (yn Saesneg yn unig):

Goblygiadau cynhwysiant gwahanol fathau o asesu 

I ystyried yr heriau a’r atebion a ddarperir gan fathau penodol o asesiadau, gweler y dudalen Compendiwm Asesu, sy’n manylu ar dros 20 math gwahanol o asesu, gyda sylwadau ar y rhwystrau rhag dysgu ar gyfer pob asesiad, ac ystyriaethau o ran mynd i’r afael â chynhwysiant. 

Addasiadau Rhesymol i Fyfyrwyr Anabl 

Mae gennym ddyletswydd o dan y Ddeddf Cydraddoldeb i wneud addasiadau rhesymol i’n hasesiadau, unwaith y cytunwyd arnynt gan yr ysgol. Mae polisi a chanllawiau penodol ar gyfer staff sy’n addysgu myfyrwyr israddedig a myfyrwyr sy’n gwneud ymchwil ôl-raddedig i’ch cefnogi yn hyn. 

Ni ddylai addasiadau rhesymol amharu ar safonau academaidd rhaglenni na modiwlau, gan nad yw’r Ddeddf Cydraddoldeb yn gosod unrhyw ddyletswydd i wneud addasiad rhesymol i safon cymhwysedd. Mae safon cymhwysedd yn ‘safon academaidd, feddygol neu arall, a gymhwysir at y diben o benderfynu a oes gan berson lefel benodol o gymhwysedd neu allu’. Mae’n rhaid i safon cymhwysedd fod yr un mor berthnasol i bob myfyriwr, yn wirioneddol berthnasol i’r rhaglen, ac yn ffordd gymesur o gyflawni nod dilys.  

Fodd bynnag, ceir dyletswydd i wneud addasiadau rhesymol i’r ffordd y caiff safon cymhwysedd ei hasesu fel na fydd myfyrwyr anabl dan anfantais o ganlyniad i’w hanabledd. Mae’n rhaid i addasiadau rhesymol beidio ag effeithio ar ddilysrwydd na dibynadwyedd y deilliannau asesu. Fodd bynnag, gallant gynnwys, er enghraifft, newid y trefniadau neu ddull asesu arferol, addasu deunyddiau asesu, darparu ysgrifennydd neu ddarllenydd yn yr asesiad, ac ad-drefnu’r amgylchedd asesu. 

Asesiadau Amgen  

Darperir asesiadau amgen pan na all myfyriwr, am ryw reswm, gwblhau’r asesiad a gynlluniwyd ar gyfer y modiwl neu’r rhaglen. Gallai hyn fod oherwydd anabledd, a dyma’r addasiad rhesymol sydd ei angen. Fel arall, gallai fod oherwydd mater tymor byr i’r myfyriwr – er enghraifft, afiechyd sydyn neu brofedigaeth – sy’n gofyn am ateb arall. 

Wrth ddylunio’ch modiwl, ystyriwch pa asesiadau amgen allai fod eu hangen yn y senarios hyn, a dyluniwch y rhain o’r cychwyn cyntaf. Mae hyn yn sicrhau bod eich dyluniad yn rhagweld er mwyn cydymffurfio â’r Ddeddf Cydraddoldeb. Sicrhewch eich bod yn paratoi canllawiau asesu, meini prawf marcio neu gyfarwyddiadau ar gyfer pob math o asesu, ac yn esbonio’r cymhwysedd ar gyfer asesiadau amgen i fyfyrwyr. 

Dewis yn y Modd Asesu 

Gall dewis mewn asesu fod ar sawl ffurf: dewis pwnc, dulliau (megis ysgrifenedig, cyflwyniad, amlgyfrwng), neu gwmpas, fel gwaith unigol neu dîm. Er y gallai dewis pwnc fod yn fwy cyfarwydd, ystyriwyd bod yr opsiwn o ddewis o ran dull neu gwmpas yn fwy heriol i’n strwythurau a’n prosesau sefydliadol, er gwaethaf y potensial i ddarparu ar gyfer Dylunio Cyffredinol ar gyfer Dysgu drwy sawl dull gweithredu a mynegi. 

Mae cyhoeddiadau ôl-bandemig mwy diweddar yn cefnogi’r canfyddiadau a’r egwyddorion uchod, gan amlygu sut y gwnaeth newidiadau cadarnhaol a wnaed yn ystod y pandemig alluogi cyflwyno amrywiaeth a dewis wrth asesu, ac archwilio sut y gallai’r rhain fod yn gynaliadwy yn y dyfodol trwy newidiadau i egwyddorion ac arferion asesu, a thrwy gydweithio ar ddull rhaglennol o asesu (Padden ac O’Neil 2021).

Mewn perthynas â dewis myfyrwyr mewn dulliau asesu, mae ymchwil yn tynnu sylw at gymhlethdod y materion sy’n ymwneud â gweithredu dewis myfyrwyr mewn perthynas â: tegwch, canfyddiad o staff a myfyrwyr, aliniad gofalus a thryloyw ac effaith ar ganlyniadau, gofynion rhaglenni a safonau cyrff proffesiynol. Er gwaethaf y cymhlethdodau hyn, amlygodd O’Neil (2017) effaith gadarnhaol dewis cyfyngedig ar gyfer myfyrwyr, gyda chyrhaeddiad graddau uwch na’r rhai a gyflawnwyd gan garfannau blaenorol o fyfyrwyr nad oeddent yn profi dewis. Yn yr un modd awgrymodd adolygiad arloesol Hockings o’r llenyddiaeth (2010: 21) fod cael dewis yn y modd asesu yn galluogi myfyrwyr i gyflwyno tystiolaeth o’u dysgu mewn cyfrwng sy’n addas i’w hanghenion, yn hytrach nag mewn fformat a bennwyd ymlaen llaw a allai roi unigolyn neu grŵp o fyfyrwyr yn y garfan dan anfantais. Amlygodd ymchwil ar ddewis myfyrwyr ym maes asesu ym Mhrifysgol Caerdydd themâu tebyg (Morris, Milton a Goldstone 2019).

Ar hyn o bryd, mae Prifysgol Caerdydd yn cynnal prosiect peilot ar weithredu dewis asesu, gyda’r bwriad o’i weithredu ym mlwyddyn academaidd 2025/26. 

---

Tudalen Dylunio Rhaglenni Cynhwysol

1. Cwmpasu Rhaglenni Cynhwysol

Mae gennym gyfrifoldeb o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010 i ragweld anghenion darpar fyfyrwyr y dyfodol . Yn ogystal, mae un o nodau strategaeth Ehangu Cyfranogiad y brifysgol yw: Denu a recriwtio myfyrwyr â photensial academaidd, ni waeth beth fo’u cefndir neu eu profiad personol Wrth gwmpasu rhaglen newydd, mae’n bwysig rhoi sylw i ddimensiynau amrywiaeth a’r rhwystrau posibl i gofrestru ar gyfer y rheini o grwpiau heb gynrychiolaeth ddigonol, a allai gael eu creu gan brosesau, gweithdrefnau ac arferion recriwtio a dethol, (Gallwch ddarllen mwy am y cysyniadau hyn ar y dudalen Cyflwyniad i Addysg Gynhwysol, ac yn y ddogfen hon gan yr EHRC (sy’n amlinellu eich cyfrifoldebau cyfreithiol ).) Mae Advance HE hefyd wedi cynhyrchu canllawiau cynhwysfawr ar gyfer recriwtio a derbyn myfyrwyr yn deg a’ch cyfrifoldebau cyfreithiol. 

Gall bod yn ymwybodol o ddimensiynau amrywiaeth myfyrwyr presennol yn eich Ysgol helpu i nodi meysydd gwahaniaeth, i lywio’r gwaith o ddylunio a chynllunio rhaglenni, a gweithredu fel llinell sylfaen ar gyfer mesur gwelliannau yn y dyfodol. Dyma giplun o nodweddion amrywiaeth holl fyfyrwyr Prifysgol Caerdydd o fis Tachwedd 2024, a gall roi cipolwg annisgwyl i chi ar nodweddion amrywiaeth ein myfyrwyr. Gallwch gael data lefel rhaglen am nodweddion amrywiaeth trwy Business Objects. Gweler ein tudalen’Pwy yw ein myfyrwyr?’ am fanylion ar sut i gael mynediad i’ch data.  

2. Dylunio Rhaglenni Cynhwysol

Mae’r dudalen hon yn rhagdybio dealltwriaeth o ysgrifennu deilliannau dysgu sylfaenol. I loywi eich dealltwriaeth, cliciwch ar y teitl isod i weld crynodeb o’r prif dudalennau Dylunio Rhaglenni.

Ysgrifennu Deilliannau Dysgu Rhaglenni Cynhwysol

Wrth ddylunio Deilliannau Dysgu Rhaglenni (DDRh), rydych yn creu’r amodau ar gyfer asesu pob myfyriwr, beth bynnag fo’i ddimensiynau amrywiaeth neu nodweddion. Felly, mae’n hanfodol eich bod yn nodi safonau cymhwysedd y rhaglen, a’r safonau academaidd, a’ch bod yn ysgrifennu eich deilliannau dysgu mewn ffordd sy’n cynyddu hyblygrwydd, dewis a thegwch yn eich asesiadau, i osgoi gwahaniaethu sefydliadol anfwriadol.

Mae ysgrifennu Deilliannau Dysgu Rhaglenni Cynhwysol yn sicrhau bod pob myfyriwr yn gallu dangos yr hyn y mae’n ei wybod , neu’n gallu ei wneud, i’w alluogi i gyflawni’r deilliannau dysgu i’w lawn botensial. Mae’r fideo defnyddiol hwn gan grŵp Cytundeb Bologna yn esbonio mwy.

Dylunio Cyffredinol a Chanlyniadau Dysgu Rhaglen Gynhwysol

Mae’r Canllawiau Dylunio Cyffredinol ar gyfer Dysgu hefyd yn gallu ein helpu i fframio ein Deilliannau Dysgu Rhaglenni, yn enwedig mewn perthynas â Dulliau Lluosog o Weithredu a Mynegi, gan foddysgwyr yn wahanol yn y ffyrdd y maent yn llywio trwy amgylchedd dysgu, yn ymdrin â’r broses ddysgu ac yn mynegi’r hyn y maent yn ei wybod. Cliciwch ar y pennawd ar gyfer awgrymiadau i fyfyrio yn ystod y broses ddylunio, neu ewch i’n tudalen Dylunio Cyffredinol ar gyfer Dysgu am ragor o wybodaeth.

Deilliannau Dysgu Rhaglenni ac Addasiadau Rhesymol

Mae gennych gyfrifoldeb i ddiffinio safonau cymhwysedd y rhaglen yn glir, cyn ysgrifennu’r DDRh, er mwyn sicrhau bod myfyrwyr ag Addasiadau Rhesymol ar gyfer asesiadau o dan ddarpariaethau’r Ddeddf Cydraddoldeb ar gyfer myfyrwyr anabl yn gallu cyflawni. Ni ddylai addasiadau rhesymol beryglu safonau cymhwysedd rhaglenni neu fodiwlau, gan nad yw’r Ddeddf Cydraddoldeb yn gosod unrhyw ddyletswydd i wneud addasiad rhesymol i safon cymhwysedd. Mae safon cymhwysedd yn ‘safon academaidd, feddygol neu arall, a gymhwysir at y diben o benderfynu a oes gan berson lefel benodol o gymhwysedd neu allu’. Mae’n rhaid i safon cymhwysedd fod yr un mor berthnasol i bob myfyriwr, yn wirioneddol berthnasol i’r rhaglen, ac yn ffordd gymesur o gyflawni nod dilys.

Mewn Dylunio Cyffredinol ar gyfer Dysgu, mae hyn wedi’i fframio fel ‘perthnasedd lluniadau’:  (Cast on Campus 2023)

Fodd bynnag, ceir dyletswydd i wneud addasiadau rhesymol i’r ffordd y caiff safon cymhwysedd ei hasesu fel na fydd myfyrwyr anabl dan anfantais o ganlyniad i’w hanabledd. Mae’n rhaid i addasiadau rhesymol beidio ag effeithio ar ddilysrwydd na dibynadwyedd y deilliannau asesu. Fodd bynnag, gallant gynnwys, er enghraifft, newid y trefniadau neu’r dull asesu arferol, addasu deunyddiau asesu, darparu ysgrifennydd neu ddarllenydd yn yr asesiad, ac ad-drefnu’r amgylchedd asesu.

Ceir mwy o ganllawiau a’r Polisi a’r Weithdrefn ar gyfer Addasiadau Rhesymol ar gyfer Myfyrwyr Anabl ar fewnrwyd Prifysgol Caerdydd. Bu datblygiadau cyfreithiol diweddar yn y maes hwn yn 2024, gyda chanllawiau a gynhyrchwyd gan y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol: argymhellir eich bod yn darllen y rhain cyn ysgrifennu eich DDRh.

Creu Deilliannau Dysgu Cynhwysol: Enghraifft fesul cam.

Gan ddychwelyd at enghraifft gynharach o ddeilliannau dysgu, o’r adran loywi:

• Dadansoddwch y berthynas rhwng iaith dychan a’r ffurf lenyddol trwy archwilio’n fanwl nifer dethol o destunau’r ddeunawfed ganrif mewn traethawd ysgrifenedig.

Yn gyntaf, byddech yn penderfynu a yw traethawd ysgrifenedig yn safon cymhwysedd ar gyfer y rhaglen hon: A yw hyn yn sgil hanfodol? A allai’r myfyriwr ddangos ei ddysgu mewn modd arall, megis cyflwyniad llafar?

Mae’r EHRC yn datgan bod yn rhaid i brifysgolion ‘sicrhau bod staff academaidd sy’n gosod asesiadau yn gwybod pa agweddau ar eu prawf sy’n safonau cymhwysedd y mae’n rhaid eu bodloni, a pha agweddau yw’r dulliau asesu y gellir eu haddasu’n rhesymol’.

Felly, os gellir cyfiawnhau bod dadansoddiad ysgrifenedig yn gymhwysedd craidd ar gyfer y rhaglen hon, yna gall y deilliant dysgu aros. Fel arall, gellid aralleirio’r meini prawf perfformiad i alluogi dulliau lluosog o weithredu a mynegi (gan ddefnyddio’r egwyddorion Dylunio Cyffredinol ar gyfer Dysgu), gyda’r myfyriwr yn gallu cwblhau dadansoddiad llafar neu ysgrifenedig. Efallai y byddwch hefyd yn nodi nifer y testunau, i egluro disgwyliadau ar gyfer myfyrwyr. Er enghraifft:

• Dadansoddwchy berthynas rhwng iaith dychan a’r ffurf lenyddoltrwy archwilio deuddeg testun o’r ddeunawfed ganrif yn fanwl gan ddefnyddio’r dull cyflwyno a ffefrir gennych, naill ai o gyflwyniad llafar wedi’i recordio neu draethawd ysgrifenedig.

3. Asesiad Cynhwysol o’r Rhaglen ac Adborth

Ystyriaethau Strategaeth Asesu Cynhwysol

Yn y Fframwaith Addysg Gynhwysol (2023), amlygir cyfres o ystyriaethau ar gyfer timau rhaglen ar gyfer asesu ac adborth:

Mae ein tîm rhaglen yn sicrhau’r canlynol:

Mae ein hasesiad wedi’i ddylunio ar lefel rhaglen, gan roi llwyth gwaith asesu hylaw i fyfyrwyr a lleihau gwrthdaro dyddiadau cyflwyno

Mae ein rhaglen yn defnyddio amrywiaeth o fformatau asesu, ac yn galluogi myfyrwyr i ddewis fformat asesu yn bersonol lle bo’n briodol

Mae ein myfyrwyr wedi cael cyfle i ymarfer pob math o asesiad crynodol blwyddyn olaf yn gynharach yn y rhaglen, a deall y berthynas rhwng asesiadau ar wahanol lefelau

Caiff ein hasesiadau eu hesbonio’n glir i fyfyrwyr trwy ddogfennaeth modiwlau, deunyddiau ysgrifenedig a gweithgareddau yn y dosbarth, gan ddefnyddio iaith dryloyw a chyson i wneud gofynion yn glir

Mae ein hasesiadau yn nodi’r angen am ddewisiadau unigol eraill lle bynnag y bo modd (e.e. myfyrwyr yn cael dewis fformatau sain/gweledol fel nad oes angen asesiad unigol arall ar fyfyrwyr ag amhariad ar y clyw/golwg)

Mae ein cynlluniau marcio wedi’u cysylltu’n glir â deilliannau dysgu neu gymwyseddau i sicrhau bod y marcio’n briodol ac yn gyson â’r cynllun asesu

Nid yw ein cynlluniau marcio yn cosbi camgymeriadau mewn Saesneg ysgrifenedig neu gonfensiynau cyfeirio

Mae sylwadau adborth marcwyr yn adeiladol, ac yn nodi ffyrdd y gall myfyrwyr wella eu gwaith ar gyfer aseiniadau yn y dyfodol.

Mae marcwyr yn darparu adborth ffurfiannol perthnasol, â ffocws ac amserol i gefnogi dysgu myfyrwyr

Mae ein tîm rhaglen yn sensitif i bryderon myfyrwyr ynghylch asesu ac adborth, felly maen nhw’n creu diwylliant cefnogol o amgylch asesu, yn darparu arweiniad clir, ac yn cynnig cyfleoedd i fyfyrwyr leisio pryderon

 I ystyried cynwysoldeb eich asesiadau:

Mapiwch eich asesiadau i Deilliannau Dysgu’r Rhaglen

• Nodwch unrhyw heriau ar gyfer amrywiaeth: a oes unrhyw fathau penodol o asesu sy’n cael eu gorgynrychioli (er enghraifft yn ysgrifenedig yn erbyn ar lafar, arholiad yn erbyn gwaith cwrs)? (Gweler Mapio Asesiadau Rhaglenni Cynhwysol, isod.)

Mapiwch eich asesiadau yn ôl taith myfyriwr

• Nodi: clystyru, paratoadau cynnar ac isel ar gyfer mathau o asesiad, opsiynau posibl ar gyfer ychwanegu dewis wrth asesu, a chymorth digonol ar gyfer mathau newydd neu arloesol o asesu. Ystyried beth y gellir ei gynnig fel asesiadau amgen ar gyfer myfyrwyr ag Addasiadau Rhesymol oherwydd anabledd, os nad yw cynllun cynhwysol ar gael oherwydd safonau cymhwysedd.

Mapiwch natur gymdeithasol eich asesiadau:

• Gellir creu arferion asesu trwy ddefnyddio ‘addysgeg werin’, gan ddefnyddio ffurfiau di-gwestiwn a chyffredin, sy’n cael eu normaleiddio ac sy’n gallu ymyleiddio ac allgáu rhai myfyrwyr y mae arferion o’r fath yn anghyfarwydd ac yn anhygyrch iddynt. Dadansoddwch eich asesiadau trwy lens Dylunio Cyffredinol ar gyfer Dysgu ac Addysgeg sy’n Cynnal Diwylliannau (CSP) (Hanesworth et al. 2019), gan ein bod yn ymwybodol y gallwn ddefnyddio arferion cyfarwydd (fel y ffaith mai’r traethawd ysgrifenedig sydd fwyaf cyffredin ym mhrifysgolion y DU), dros y rhai sy’n fwy cyfarwydd mewn gwledydd eraill (fel arholiad llafar neu waith grŵp). Gallwch ddarllen mwy am hyn ar y tudalennau Dylunio Cyffredinol ar gyfer Dysgu a ‘Grymuso myfyrwyr i gyflawni eu potensial’ .

 Mapio Asesu Rhaglenni Cynhwysol

Er mwyn mapio cynwysoldeb asesiadau ar raglen, mae angen i ni gymhwyso egwyddorion Dylunio Cyffredinol ar gyfer Dysgu i alluogi myfyrwyr i ddefnyddio dulliau lluosog o weithredu a mynegi. Mae nodi’r dulliau asesu ar draws rhaglen yn ein galluogi i ddadansoddi’r ystod o wahanol ddulliau asesu a gynigir, a’r rhwystrau posibl i gyrhaeddiad ar gyfer grwpiau o fyfyrwyr. Os caiff ei ddadansoddi fel llinell amser ar sail modiwlau â chodau lliw, daw’r defnydd mwyaf cyffredin o’r dulliau asesu i’r amlwg ynghyd â’u llif:

Ffigur: Llinell amser ar sail modiwlau o ddulliau asesu.

Mae’r dull hwn yn ein galluogi i weld yn yr enghraifft hon fod ystod resymol o ddulliau asesu ar draws y rhaglen, gyda rhai mathau o asesu llafar, digidol ac ymarferol. Fodd bynnag, mae semester 2 ym mlynyddoedd un a dau i gyd yn defnyddio dulliau asesu ysgrifenedig: efallai y bydd hyn yn fwy heriol i fyfyrwyr dyslecsig, neu’r rhai y mae Saesneg yn iaith ychwanegol iddynt. Mae dulliau asesu llafar yn creu llai o rwystrau i ddysgu na’r dulliau asesu ysgrifenedig academaidd hyn ar gyfer y myfyrwyr hyn, felly byddai newid i un neu ddau o’r dulliau asesu hyn yn decach i’ch myfyrwyr amrywiol.

O ran dilyniant, mae cyflwyniadau’n cael eu cyflwyno – yn ddefnyddiol iawn – yn y flwyddyn gyntaf cyn asesiadau cyflwyno lle mae’r mwyaf yn y fantol yn y blynyddoedd i ddod. Fodd bynnag, ni chyflwynir cwestiynau amlddewis ym mlwyddyn 1, a gallai prosiect ymchwil y traethawd hir gael ei gefnogi gan brosiectau ymchwil cynharach a llai ym mlynyddoedd 1 a/neu 2.

4. Cyflwyno Rhaglenni Cynhwysol

Cyflwyno Rhaglen

Un pryder allweddol ar gyfer cyflwyno rhaglen yw’r angen i gynnal cysondeb a thegwch ar draws modiwlau ac elfennau o raglen, er mwyn sicrhau eglurder a thegwch i fyfyrwyr. Mae ymchwil yn awgrymu diffyg mentrau rhaglennol ar gyfer addysg gynhwysol, gyda’r newidiadau mwyaf cadarnhaol i fyfyrwyr amrywiol yn amlwg ar ‘wyneb glo’ addysgu, mewn mannau dysgu a rhyngweithiadau rhwng athrawon unigol a myfyrwyr (Lawrie et al. 2017)

Unwaith y bydd rhaglen wedi’i lansio, mae’n hanfodol bod pob arweinydd modiwl, darlithydd a staff cynorthwyol eraill yn ymwybodol o’r egwyddorion cynhwysol y tu ôl i gynllun, deilliannau dysgu ac asesiadau eich rhaglen, a bod ganddynt set glir o egwyddorion cynhwysol i’w dilyn yn eu modiwl. dylunio ac arferion addysgu.

Ystyriaethau hanfodol yw fel a ganlyn:

1. Mae canlyniadau dysgu modiwlau wedi’u dylunio i fapio deilliannau dysgu’r rhaglen, ac wedi’u hysgrifennu gan ddilyn yr egwyddorion deilliannau dysgu cynhwysol, uchod.
2. Mae asesiadau modiwl wedi’u cynllunio i gynnig amrywiaeth o ddulliau asesu, hyblygrwydd a dewis lle bo’n bosibl, a chymorth sgaffaldiau lle bo angen.
3. Dilynir egwyddorion modiwl ar gyfer
   • datblygu adnoddau (fel yr un strwythur â holl dudalennau modiwlau Dysgu Canolog ar raglen, er mwyn cynorthwyo myfyrwyr i lywio)
   • darparu adnoddau (fel darparu adnoddau 48 awr ymlaen llaw, a darpariaeth safonol o recordiadau neu nodiadau am sesiynau)
   • cyfleoedd ar gyfer cymorth ac ymholiadau (megis defnyddio dull safonol o ymdrin ag ymholiadau personol, anghydamserol ac anhysbys ynglŷn â phob modiwl).
   • Amlinellir egwyddorion modiwl ar gyfer disgwyliadau darlithwyr yn ystod sesiynau addysgu, sy’n gwella ymdeimlad myfyrwyr o berthyn, eu parch at amrywiaeth a chyfleoedd i ddefnyddio dulliau lluosog o gynrychioli ac ymgysylltu.

Argymhellir bod Arweinwyr Rhaglenni’n cydlunio, dylunio a dosbarthu dogfen arweiniad am Egwyddorion Addysg Gynhwysol i bob arweinydd modiwl, er mwyn sicrhau bod cysondeb a chydraddoldeb i fyfyrwyr trwy gydol eu profiad o’r rhaglen. Yn ogystal, mae monitro a gwerthuso modiwlau’n rheolaidd yn hanfodol i sicrhau bod yr egwyddorion hyn yn cael eu gweithredu a’u hymgorffori.

Gwerthuso Rhaglenni a Gwella Dysgu

Wrth fonitro, gwerthuso neu fyfyrio ar gynhwysedd eich rhaglen, ystyriwch brofiad y myfyriwr, a chynllun gweithredol ac addysgegol sesiynau a modiwlau

1. Sicrhewch eich bod yn casglu lleisiau’r holl fyfyrwyr, trwy ystod o dechnegau myfyrio a gwerthuso. Mae gan Advance HE ganllawiau manwl ar gyfer casglu a monitro. Ystyriwch hefyd sut y byddwch yn casglu gwerthusiadau a barn grwpiau sy’n aml yn cael eu gwthio i’r cyrion neu eu heithrio o weithgareddau gwerthuso myfyrwyr, cydlunio a phartneriaeth traddodiadol, er mwyn sicrhau eich bod yn parchu ac yn casglu lleisiau pawb.
2. Mae llawer o’n myfyrwyr mwyaf difreintiedig yn brin o amser ac yn cael llai o gyfle i gymryd rhan yn y mathau hyn o weithgareddau, felly sicrhewch y gellir cwblhau cydweithio, cydlunio a gwerthuso yn anghydamserol, ac mewn amrywiaeth o ddulliau, megis ar lafar neu’n ysgrifenedig. .
3. Gallwch hefyd ddefnyddio hunanfyfyrio: monitro a gwerthuso eich rhaglen addysg gynhwysol gan ddefnyddio y Model Gwella Addysg Gynhwysol, neu Y Fframwaith a Phecyn Cymorth Addysg Uwch Cynhwysol, sydd ag adnoddau penodol ar gyfer dylunio rhaglenni, ac sy’n gydweithrediad rhwng Prifysgol Hull, Prifysgol Derby, Prifysgol Keele, Prifysgol Swydd Stafford a Phrifysgol Caerefrog St John.

Archwilio’n Ddyfnach

---

Archwilio’n Ddyfnach